Standbeelden

Eline Vere

Nadat de poëzie waarmee hij debuteerde (vijfenzestig gedichten en een sonnettencyclus) onder een golf van vernietigende kritieken was bedolven, probeerde Louis Couperus het eind december 1887 eens, naar eigen zeggen ‘in een bui van het-kan-me-niet-bommen’, met een lange roman. Dit werd Eline Vere. Een Haagsche roman.

Het sculptuur 1

De gemeente Den Haag vroeg in 1948 aan Theo van der Nahmer om een monument voor Louis Couperus te maken. Van der Nahmer dacht daarop aan een groot reliëf waarop Couperus werd omringd door een reeks romanfiguren. Dat werd echter veel te duur en hij richtte zich daarna op een meer dan levensgroot standbeeld van Eline Vere.

Met haar {tip title="Queue de Paris" content="Een queue de Paris was een modeverschijnsel uit de 19e eeuw. Hierbij werd een kussen onder de kleding gedragen wat een uitstulping van de onderrug veroorzaakte."}queue de Paris{/tip}, hoed en parasol was Eline het symbool van de Haagse chic. De eerste versie werd afgekeurd omdat het beeld te vrouwelijk was. Van der Nahmer paste het beeld daarop onder protest aan.

Het beeld zou geplaatst worden op het Nassauplein. Couperus had hier immers op nummer 4 gewoond. Toen het beeld klaar was, werd het Nassauplein echter heringericht. Besloten werd om Eline tijdelijk een plaats te geven aan de Groot Hertoginnelaan. Saillant detail is dat het beeld nu in een woonwijk staat waar Couperus geen fan van was: 'eentonig zich rijende straten met de rissen huizen der onbeteekenende nieuwe stal'

Eline Vere uitkijkend over de Groot Hertoginnelaan in juli 2014. Het torentje op de achtergrond is van het Vredespaleis.

In april 1955 werd het beeld opgesteld in de tuin van het Gemeentemuseum
Het beeld werd in 1956 aan de Groot Hertoginnelaan bij de bioscoop Metropool geplaatst.
In 1958 werd het verplaatst naar verderop op de Groot Hertoginnelaan.
In 1974 werd het beeld vanwege het boekenbal wederom verplaatst. Dit maal naar het het Lange Voorhout bij nummer 15 (Pulchri)
In 1975 ging het beeld weer terug naar de Groot Hertoginnelaan. Ditmaal werd het tegenover de 1e Sweelinckstraat neergezet.

Het sculptuur 2

Sinds de jaren 1990 staat op het kruispunt van de Grote Marktstraat en het Spui om de 25 meter een beeld op een ovalen sokkel. Er zijn 40 sokkels waarbij de beelden in de loop van de tijd steeds van plaats wisselen.

Een van de beelden laat de sterfscène van Eline Vere zien. Het sokkelbeeld werd gemaakt door Thom Puckey.

Dramatiek ten top. De sterfscene van Eline Vere in maart 2019 op het Spui bij de Lange Poten.

Het standbeeld stond vanaf 2012 in de Grote Marktstraat
In oktober 2014 werd het beeld verplaatst naar het Spui bij de bibliotheek.
In de zomer van 2017 werd het beeld verplaatst naar het Spui bij de Primark.
In 2018 werd het opnieuw ergens anders neergezet. Dit maal op het Spui bij de Lange Poten.
In 2019 werd het beeld verplaatst naar het Zuiderpark, bij het sportcomplex.

De roman

Eline Vere. Een Haagsche roman schilderde toestanden en personen, welke men alleen in de residentie aantrof. De Haagse diners en soirées, de Franse opera en de muziek in het Kurhaus op Scheveningen.

Het boek maakte Couperus op slag beroemd. De meeslepende, virtuoos vertelde geschiedenis speelt zich af in de kringen van de gegoede burgerij aan het eind van de negentiende eeuw.

De onafwendbaarheid van het noodlot vindt gestalte in de zwakke, overgevoelige en wankelmoedige Eline, een meisje van stand, begaafd, maar onmachtig zich aan te passen aan het 'banale' leven. Door haar angst voor de werkelijkheid verliest zij zich in dromerijen, waarna de angst voor de werkelijkheid alleen maar verhevigd terugkomt.

Ach, ik weet niet, ze was zenuwachtig, geloof ik

Eline is allerminst een gewone vrouw. Ze lijdt aan iets waar men in haar tijd nog geen naam voor had, maar dat tegenwoordig een persoonlijkheidsstoornis heet.

Het opvallendste aspect van haar gedrag is het theatrale karakter ervan: ze is steeds gericht op het krijgen van applaus, zoekt geruststelling, erotiseert de situaties waarin ze verkeert, is constant bezig met haar uiterlijk, wil altijd het middelpunt zijn.

De vrouwen om haar heen vinden haar dan ook ‘ongewoon’: ze lacht onnatuurlijk, vindt Jeanne, ze speelt altijd komedie, denkt Frédérique. Die persoonlijkheidsstoornis leidt op den duur tot een zo diepe depressie, dat Eline, een soort van per ongeluk, tot zelfmoord komt.

Als ze nog enkele druppelen meer dronk dan de dokter uit Brussel haar had voorgeschreven? Zou dat kwaad kunnen? Denkelijk niet, daar zij van de dosis, die zij placht te nemen, thans niets geen invloed scheen te ondervinden. Hoeveel druppels zou zij, zonder gevaar, er nog kunnen bijnemen? Even zoveel als zij genomen had? Neen, dat was natuurlijk te veel. Wie weet wat er dan zou gebeuren. Maar, bijvoorbeeld, de helft? Dus nog... drie droppels? Neen, neen, zij durfde het niet: de dokter had haar zo ernstig op het hart gedrukt voorzichtig te zijn! Toch was het verleidelijk... En zij stond op. Zij nam het flesje om de drie druppels te tellen. Een... twee... drie, vier, vijf... De laatste twee vielen er in voór zij het flesje had kunnen oprichten. Vijf... zou dat te veel zijn? Zij weifelde een poos. Met die vijf druppels zou ze toch zeker slapen. Zij weifelde nog steeds
- Eline Vere -

Toen Eline op 4 december 1888 overleed was dit volgens de anekdotes groot nieuws in Den Haag. Mensen fluisterden elkaar toe in de tram: "Heb je het al gehoord? Eline Vere is dood."

Changement

Ten opzichte van de eerste versie van het verhaal dat eerder als feuilleton verscheen in het dagblad Het Vaderland, heeft Louis Couperus later een vrij groot aantal veranderingen aangebracht. Van de uitgaven in boekvorm vertonen vooral de eerste en de vierde druk wijzigingen van zijn hand. De grote kracht van het boek is het scherpe psychologische inzicht waarmee de figuur van Eline getekend is.

Sjablone

Op de Haagse begraafplaats Oud Eik en Duinen ligt het graf van Virginie la Chapelle. Zij is misschien de inspiratiebron voor Eline Vere. Zij is overleden op 7 augustus 1887, 39 jaar oud. Deze Virginie was een bekende van Couperus en werkte zelfs met de schrijver aan een kinderoperette. Drie maanden na haar dood begon Couperus Eline Vere te schrijven.

Geparenteerd

Op 10 oktober 1918 ging Eline Vere als toneelstuk voor het eerst in première.
Op 26 februari 1974 werd het beeld, vanwege het boekenbal, tijdelijk verplaatst van de Groot Hertoginnelaan naar het Noordeinde.
Na ruim een jaar, op 26 maart 1975, ging het weer terug.
In januari 1984 werd de parasol van Eline gestolen. In april van datzelfde jaar werd een nieuw gegoten parasol aangebracht.
In 1987 werd het stuk opnieuw op het toneel gebracht.
In juli 1990 werden opnames gemaakt voor de film Eline Vere van producent Matthijs van Heijningen.
Op 22 december 2007 ging het toneelstuk Eline Vere wederom in première.
En op 26 september 2015 opnieuw.

Else Mauhs speelde Eline Vere op het toneel in 1918.

De dood is zo onzegbaar

Maar opeens nam zij een besluit, toegelokt door het vooruitzicht te zullen rusten. En zij dronk. Zij legde zich neer, op de grond, dicht bij de open balkondeur. Het angstzweet brak haar uit, en ze voelde zich zeer dof worden, maar zo vreemd dof, zo anders dan gewoonlijk. "O mijn God!" dacht ze. "Mijn God! Mijn God! Zou het... te veel zijn geweest? "Neen, neen, dat zou te verschrikkelijk zijn! De dood was zo zwart, zo leeg, zo onzegbaar! Maar toch, áls het zo was? En eensklaps versmolt haar vrees in een onmetelijke rust. Nu, als het zo was, dan was het goed....

Uit Eline Vere: 'Het was Diligentia-concert geweest, in het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen, en Henk en Betsy waren er met haar, op haar aandringen, heengegaan. Fabrice zou er zingen: ‘de populaire baryton der Fransche Opera was uitgenoodigd geworden zich ook in de concerten van het Gebouw lauweren te plukken’, zooals Het Vaderland vermeldde....'

Het beeld van Eline Vere werd na oplevering opgesteld in de tuin van het Gemeentemeuseum. Dit is een artkel uit het Algemeen Handelsblad van zeven april 1955.

Het beeld van Eline Vere aan de Groot Hertoginnelaan is wellicht het mooiste standbeeld van Den Haag.

Eline Vere aan de Groot Hertoginnelaan in december 2017.

De sterfscene van Eline Vere aan het Spui in augustus 2017. Dit is een beeld van de Britse kunstenaar Thom Puckey. Hij maakte ook het Thorbecke monument op het Lange Voorhout.

Met de tentoonstelling Mr. Darcy meets Eline Vere toonde het Gemeentemuseum in 2014 de kleding van het eerste decennium van de 19de eeuw tot 1914. Op de foto de jurken die Eline Vere gedragen zou kunnen hebben.

De sterfscene waarin de beeldschone Eline Vere in een vlaag van waanzin te veel slaapmiddel (morfine) inneemt en voorgoed inslaapt. Het beeld van de de Britse kunstenaar Thom Puckey werd in 2012 in de Grote Marktstraat geplaatst en in 2014 weer verwijderd.

Eline Vere werd op 11 december 2015 opgevoerd in de Koninklijke Schouwburg.

Op 26 februari 1974 werd het beeld van Eline Vere, vanwege het boekenbal, tijdelijk verplaatst van de Groot Hertoginnelaan naar het Noordeinde. Na ruim een jaar, op 26 maart 1975, ging het weer terug.

Uit Eline Vere: Door de Parkstraat en de Oranjestraat was zij in het Noordeinde gekomen en zij naderde reeds de platenwinkel, toen haar opeens de vrees omving, of de winkelier het niet dwaas zou vinden, dat een jong meisje het portret van een acteur kwam kopen.

'Betsy integendeel ging alleen naar de opera om te zien en zich te laten zien; zij zou Eline's genot, zoo zij hiervan geweten had, kinderachtig hebben gevonden, en er de schouders over hebben opgehaald, maar Eline genoot in stilte.' Dit is de Franse Opera in de Koninklijke Schouwburg rond 1912.

In de zomer van 2017 werd Eline Vere verplaatst naar een ander stuk van het Spui. Bij de Primark.

Eline Vere bij het Stadhuis en de Bibliotheek in januari 2015. Met rechts de Anton Philipszaal.

Beeldhouwer Theo van der Nahmer in 1958 op de Groot Hertoginnelaan.

Eline Vere en Haags Jantje in de etalage van Smelik en Stokking aan het Noordeinde.

Het standbeeld van Eline Vere verhuisde half 2019 van het Spui naar het Zuiderpark, naast de Sportcampus.